Tiếc-la Phi-lê-se. Tilgath-Bilnéser. (Thần Ninib là sức lực tôi).

        


      Trong I Sử ký 5:6,26, và lại nữa trong II Sử ký 28:20, tên vua nầy được chép là "Tiếc-lát-Phin-nê-se." Song tên của vua có hai sự đổi hư đi. Lời thổ dân đọc là Tigulti-pal-tsira, vì cớ có chữ tương hiệp là Tiếc-la Phi-lê-se trong (II Các vua 15:29).
       Tiếc-la Phi-lê-se là vua A-sy-ri, thứ hai nói đến trong Kinh Thánh, có quan thiệp với dân Y-sơ-ra-ên. Người hãm đánh Sa-ma-ri trong đời Phê-ca, có lẽ vì cớ Phê-ca không chịu cống thuế; và khi vào trong phần đất nước Y-sơ-ra-ên, người "loán đến chiếm lấy Y-giôn, A-bên-Bết-Ma-ca, Gia-nô-ác; Kê-đe, Hát-so, miền Ga-la-át, miền Ga-li-lê, và cả địa phận Nép-ta-li; đoạn đem dân sự các xứ ấy sang A-sy-ri" (II Các vua 15:29). Niên hiệu của cuộc xâm lăng nầy không thể nhứt định. Sau cuộc chinh chiến lần thứ nhứt, một đồng minh chặt chẽ được lập giữa Rê-xin, vua Sy-ri, và Phê-ca, có mục đích riêng là làm sỉ nhục Giu-đa. Trước hết Phê-ca cùng đồng minh được nhiều kết quả lớn lao (II Các vua 15:37; II Sử ký 28:6-8), song khi cứ tiếp đánh chính Giê-ru-sa-lem, A-cha, vua Giu-đa, cầu cứu nước A-sy-ri, và Tiếc-la Phi-lê-se bằng lòng giúp đỡ, lại đứng đầu đạo binh đóng ở vùng nầy. Trước hết, người tự nhiên tiến đánh Ða-mách, và chiếm lấy (II Các vua 16:9), tàn phá hết, và giết Rê-xin, vua Ða-mách. Sau đó, có lẽ người quay về hình phạt Phê-ca đến xứ của vua đó bởi hướng Ðông bắc, là nơi giáp "Sy-ri của Ða-mách." Tại đây, người vượt qua cả miền Ðông sông Giô-đanh, "bắt người Ru-bên, người Gát, và nữa chi phái Ma-na-se" (I Sử ký 5:26) làm phu tù. Trước khi trở về xứ mình, Tiếc-la Phi-lê-se có hội kiến với A-cha tại Ða-mách (II Các vua 16:10). Ấy là mọi điều Kinh Thánh chép về Tiếc-la Phi-lê-se.
       Tiếc-la Phi-lê-se dường như kế vị Phun, và sau người có Sanh-ma-na-se kế tiếp. Người là đồng thời với Rê-xin, Phê-ca và A-cha; và bởi đó đã cai trị A-sy-ri nửa phần sau của thế kỷ thứ VIII trước kỷ nguyên ta. Bởi các bản khắc bởi chính vua, ta biết ít nhứt đời trị vì người cũng được 17 năm, và ngoài cuộc chiến tranh với Sy-ri, và Sa-ma-ri, người cũng hãm đánh Ba-by-lôn, Mê-đi, Arménie và các chi phái độc lập ở miền thượng lưu Mê-sô-bô-ta-mi; vậy, giống các hoàng đế lớn A-sy-ri khác, đánh trận khắp các mặt biên thùy; và cuối cùng, có lẽ người không phải là hoàng tử đích tôn, song là người cướp ngôi và sáng lập một dòng vua. Các sử gia Bérosus và Hérodote, với các điều chỉ dẫn trên bia kỷ niệm, tỏ ra thật như vậy, vì kết luận rằng người sáng lập ra một Dòng vua Hạ lưu hoặc Ðế quốc, hoàng đế thứ nhứt của Nước Mới, là Tiếc-la Phi-lê-se trong Kinh Thánh. Chắc người cai trị từ 747-730 T.C., và có lẽ lâu hơn ít nữa, và sau có Sanh-ma-na-se kế vị, ít nhứt vào năm 725 T.C.. Các chiến công của Tiếc-la Phi-lê-se xét chung dường như không quan trọng lắm. Vua nầy cũng không xây cất cung điện hoặc tòa nhà đồ sộ nào. Các bảng khắc trên vách thì cũng khá nhiều, tỏ rằng vua chắc là xây và trang hoàng một dinh thự tại Ca-lách (Nimrud), là nơi đã tìm được các bảng đó.

Hội Thánh KiềnBái's blog© 2013. Được tạo và lưu trữ bởi Bùi Qúy Đôn. Tài liệu có thể được sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau.